ΧΡΟΝΟΜΗΧΑΝΕΣ του κινηματογράφου – Pop-Corn Maniac #22

Ένα αφιέρωμα στις Χρονομηχανές του Κινηματογράφου.

Στην επιστημονική φαντασία, το “ταξίδι στο χρόνο” το συναντάμε για πρώτη φορά στο μυθιστόρημα The Time Machine (1895),  του Η G Wells, όπου ένας επιστήμονας κατασκευάζει μια χρονομηχανή και ταξιδεύει στο μακρινό μέλλον, όπου βρίσκει την ανθρωπότητα χωρισμένη σε δύο διαφορετικές φυλές, τους Eloi και τους Morlock”, απόγονους της ταξικής “ελίτ” και της εργατικής τάξης. Ο Wells αντιμετωπίζει την κοινωνία της εποχής του με μια ιδιαίτερα κριτική ματιά, και με ένα έντονο προβληματισμό για το μέλλον της ανθρωπότητας.

Το μυθιστόρημα του Wells, το 1960 γίνεται ταινία δίνοντας βέβαια μεγαλύτερη σημασία στα στοιχεία της περιπέτειας, παρά στις κοινωνικές προεκτάσεις που αναπτύσσονται στο βιβλίο. Στο The Time Machine το ταξίδι στο χρόνο γίνεται με μια μηχανή, κατασκευασμένη από τον πρωταγωνιστή, η οποία έχει τη δυνατότητα ενώ παραμένει στον ίδιο χώρο, να ταξιδεύει με μεγάλες ταχύτητες στην τέταρτη διάσταση, τη διάσταση του χρόνου, προς οποιαδήποτε κατεύθυνση: το παρελθόν ή το μέλλον. Καθώς ο “χρονοταξιδιώτης” επιταχύνει, βλέπουμε μέσα από τα μάτια του το χρόνο να κυλά πιο γρήγορα γύρω από τη μηχανή, η μέρα να διαδέχεται τη νύχτα, και οι εποχές του χρόνου να περνούν μέσα σε λίγα δευτερόλεπτα και η ταινία κερδίζει το βραβείο Oscar ειδικών εφφέ για αυτο animation. Μια διαφορετική μορφή χρονομηχανής βλέπουμε στην τριλογία του Robert Zemeckis Back To The Future (1985-1990). Σ’ αυτήν την περίπτωση η χρονομηχανή είναι φτιαγμένη από ένα φουτουριστικό μοντέλο αυτοκινήτου που έχει σαν καύσιμο το πλουτώνιο, και όταν «πιάσει» την ταχύτητα των 88 μιλίων την ώρα, μεταφέρεται στη χρονική στιγμή που έχει επιλέξει ο οδηγός. Αντίθετα με το The Time Machine εδώ ο οδηγός δεν μπορεί να απολαύσει το χρόνο να κυλλάει γρήγορα γύρω από τη μηχανή, αφού μεταφέρεται ακαριαία, αφήνοντας φλόγες στην άσφαλτο στο σημείο αναχώρησής του. Ουσιαστικά, βέβαια, έχουμε την ίδια μορφή ταξιδιού στο χρόνο : οι «χρονοταξιδιώτες» με τη βοήθεια μιας μηχανής πηγαίνουν στο παρελθόν ή στο μέλλον. Το κυριότερο, ίσως, από τα στοιχεία που κάνει το Back Τo Τhe Future να ξεχωρίζει από τις υπόλοιπες ταινίες που εξετάζουμε, είναι ότι καταφέρνει να δώσει την εμπειρία ενός «ταξιδιού στο χρόνο», όπως θα τη βίωνε ένας καθημερινός άνθρωπος, και έτσι να ταυτιστεί ο θεατής με τον ήρωα, και να «ζήσει» μαζί του αυτή την παράδοξη εμπειρία. Ο πρωταγωνιστής δεν είναι κάποιος επιστήμονας, και τα προβλήματα που δημιουργούνται δεν είναι ούτε κοινωνικά ούτε έχουν να κάνουν με την αλλαγή του ρου της Ιστορίας όπως συνήθως, αλλά με την προσωπική ζωή, και ενδεχομένως και την ίδια την ύπαρξη του πρωταγωνιστή. Η δυνατότητα ενός παιδιού να ζήσει στην εποχή που οι γονείς του ήταν στην ηλικία του γίνεται πραγματικότητα, και μέσα από αυτή την κωμική κατάσταση τίθενται και ζητήματα σχέσης γονέων – παιδιών, με έναν ιδιαίτερα διασκεδαστικό τρόπο.

Μια άλλη ταινία, που εξετάζει το “ταξίδι στο χρόνο” από μια κωμική πλευρά είναι το Click . Εκεί ο πρωταγωνιστής, που πνίγεται στη δουλειά και δεν έχει αρκετό χρόνο για την οικογένειά του, βρίσκει ένα τηλεκοντρόλ που μπορεί να ελέγξει τον κόσμο γύρω του, ακριβώς όπως μια ταινία στο βίντεο. Διάφορα ηθικά ζητήματα τίθενται, καθώς ο πρωταγωνιστής χάνει σημαντικές χαρές της καθημερινότητας, επιταχύνοντας και προσπερνώντας σημαντικά κομμάτια της ζωής του.

Αρκετά διαφορετικά είναι τα πράγματα στο 12 Monkeys (1995). Εκεί ο πρωταγωνιστής ζει σε ένα μέλλον που η ανθρωπότητα έχει σχεδόν αφανιστεί από έναν θανατηφόρο ιό, και ο ίδιος στέλνεται στο παρελθόν για να βρει την αιτία της εξάπλωσής του, έτσι ώστε να μπορέσουν να αλλάξουν την ιστορία και να σώσουν τον κόσμο. Σ’ αυτή την ταινία με τη σφραγίδα του Terry Gilliam, ο πρωταγωνιστής διαρκώς αναρωτιέται κατά πόσον όντως ταξιδεύει στο παρελθόν, ή είναι όλα προιόντα της φαντασίας του. Η ταινία εξετάζει το ζήτημα της τρέλας. Όταν ο ήρωας φτάνει στο 1990 και όχι στο 1996 λόγω ενός σφάλματος της χρονομηχανής, όπως αναφέρεται στην αρχή της ταινίας καταλήγει σε ένα ψυχιατρείο. Ουσιαστικά, δεν μας γίνεται ποτέ σαφές (εκτός ίσως από την τελευταία σκηνή της ταινίας) αν όντως η περιπέτειά του είναι αληθινή ή αν όλα είναι προϊόν της ψύχωσής του, και καθώς εξελίσσεται η πλοκή της ταινίας αναρωτιόμαστε εναγωνίως παράλληλα με το χαρακτήρα, εάν είναι τρελός ή όχι.

Ο Terry Gilliam έχει κάνει άλλη μια ταινία με ταξίδι στο χρόνο, το Time Bandits. Εκεί, με ένα χαρακτήρα πιο ανάλαφρο, αλλά πάντα με το εκκεντρικό βλέμμα του Terry Gilliam, συναντάμε σαν ήρωα ένα 11χρονο παιδί που ταξιδεύει στο χρόνο με έξι “τυχοδιώκτες” νάνους. Οι νάνοι έχουν κλέψει από το “υπέρτατο ον” ένα χάρτη που δείχνει κάποιες πύλες που οδηγούν σε διαφορετικά χωροχρονικά σημεία. Ταξιδεύοντας μέσα από αυτές τις πύλες μεταφέρονται σε διάφορες ιστορικές εποχές και συναντούν ιστορικά πρόσωπα, με σκοπό να τα ληστέψουν. Οι σκοτεινές δυνάμεις του σύμπαντος προσπαθούν να κλέψουν και εκείνες το χάρτη για αναιρέσουν τη Δημιουργία, και η ταινία εξελίσσεται σε μια μάχη του καλού με το κακό.

Για τέτοια “χωροχρονικά τούνελ” μιλάει και η σύγχρονη θεωρητική φυσική, και τα ονομάζει “σκουληκότρυπες”. Είναι δεδομένο ότι η επιστημονική φαντασία και η επιστήμη εμπνέονται η μία από την άλλη. Την αφορμή, εξάλλου, για να γίνει το “ταξίδι στο χρόνο” αντικείμενο σοβαρής επιστήμης την έδωσε ένα έργο επιστημονικής φαντασίας του αστροφυσικού Carl Sagan.

Στην Επαφή, όπως ονομάζεται το εν λόγω μυθιστόρημα που έγραψε το 1985 –αλλά και στην μεταφορά του στον κινηματογράφο, ένα ραδιομήνυμα  που λαμβάνεται από έναν προηγμένο εξωγήινο πολιτισμό, περιλαμβάνει το σχέδιο μιας μηχανής για τη δημιουργία μιας “σκουληκότρυπας” στο διάστημα, μεταξύ της Γης και του άστρου Βέγα, σε απόσταση 26 ετών φωτός. Στη συνέχεια μια ομάδα επιστημόνων χρησιμοποιεί τη “σκουληκότρυπα” για να ταξιδέψει και να συναντήσει τους εξωγήινους. Ο Σάγκαν εκμεταλλεύτηκε την ιδέα της “σκουληκότρυπας” για να παρακάμψει την τροχοπέδη της επιστημονικής φαντασίας, την ταχύτητα του φωτός. Στην Επαφή οι επιστήμονες φτάνουν στον Βέγα σε λίγα μόλις λεπτά.

Η έννοια της “σκουληκότρυπας” μελετάται από το 1935 όπου μια τέτοια δομή ονομαζόταν “γέφυρα Αϊνστάιν – Ρόζεν” και σχετίζεται με την καμπυλότητα του χωροχρόνου στις μαύρες τρύπες. Κατά τη διάρκεια της συγγραφής του βιβλίου ο Καρλ Σάγκαν ήθελε να  μάθει κατά πόσον η “παράκαμψη” με τη βοήθεια μιας “σκουληκότρυπας” θα διέθετε κάποια επιστημονική αξιοπιστία. Έτσι προσέγγισε τον Κιπ Θόρν, θεωρητικό φυσικό του Τεχνολογικού Ινστιτούτου της Καλιφόρνιας. Η έρευνα του Θόρν και των συναδέλφων του δεν αποκάλυψε κανένα θεμελιώδες λάθος  στην ιδέα μιας “διαβατής σκουληκότρυπας”, εφόσον μπορούσε να αναπτυχθεί κάποια μορφή “εξωτικής ύλης” -πιθανόν η  “αντιβαρυντική ύλη” για την οποία μιλάει ο Αϊνστάιν στην τροποποίηση του πάνω στην γενική σχετικότητα, το 1917. Σήμερα πιστεύουμε πως μια τέτοια μορφή ύλης περιέχεται σε ορισμένα γνωστά φυσικά συστήματα. Επρόκειτο, λοιπόν, για μια πολύ σημαντική ανακάλυψη.

Από τη στιγμή που οι επιστήμονες κατάλαβαν ότι μπορούν να θεωρήσουν δυνατή την ύπαρξη μιας «σκουληκότρυπας» στο διάστημα, αντιλήφθηκαν πως αν μπορούσε να κατασκευαστεί μία, θα μπορούσε να αποτελέσει και μια μορφή «χρονομηχανής».

Τέτοιες «πύλες» συναντάμε σε πολλές ταινίες επιστημονικής φαντασίας όπως το Donnie Darko (2001). Εκεί ένας ένας νέος με ψυχολογικά προβλήματα που υπνοβατεί, αποφεύγει το θάνατο από την πτώση ενός κινητήρα αεροπλάνου που πέφτει στο δωμάτιό του, από άγνωστη προέλευση –τελικά μαθαίνουμε ότι μεταφέρθηκε μέσω μιας τέτοιας πύλης- όταν ό «φανταστικός του φίλος» Frank, ντυμένος με ένα κουστούμι λαγού, τον προτρέπει να βγει από το σπίτι του και του ανακοινώνει πως θα έρθει το τέλος του κόσμου σε 28 μέρες, 6 ώρες, 42 λεπτά και 12 δευτερόλεπτα. Ωστόσο, δεν περιγράφεται λεπτομερειακά με ποιόν ακριβώς τρόπος λειτουργεί το ταξίδι στο χρόνο και οι παράλληλες διαστάσεις μιας και η αίσθηση της τανίας στηρίζεται στο μυστηριακό της χαρακτήρα.

Ένας τρίτος τρόπος με τον οποίο επιτυγχάνεται το ταξίδι στο χρόνο στις ταινίες επιστημονικής φαντασίας είναι το ταξίδι που επιτυγχάνεται με τη σκέψη και μόνο του ήρωα. Μια τέτοια πιο ανθρωποκεντρική προσέγγιση στο θέμα ακολουθεί ο Richard Matheson που έγραψε το σενάριο της ταινίας Somewhere in Time (1980). Στην ταινία που περιγράφει μια ρομαντική ιστορία δυο ανθρώπων από διαφορετικές εποχές, ο πρωταγωνιστής ταξιδεύει στο παρελθόν ουσιαστικά μέσω της ίδιας του της θέλησης να κάνει αυτό το ταξίδι.

Στο Butterfly effect, η χρονομηχανή είναι το ίδιο το μυαλό του ήρωα, που ταξιδεύει διαβάζοντας το προσωπικό του ημερολόγιο, φέρνοντας στο νου του το παρελθόν. Προσεγγίζοντας το ταξίδι στο χρόνο με έναν παρόμοιο τρόπο με το Somewhere in Time, το Butterfly Effect ασχολείται με τις συνέπειες που έχουν οι πράξεις του πρωταγωνιστή στο παρελθόν στους γύρω του, και με το κατά πόσον είναι δυνατόν ο ίδιος να διορθώσει τα λάθη του και να ορίσει τις μοίρες των άλλων.

Όταν βέβαια μιλάμε για ταξίδι στο χρόνο, και ειδικά για ταξίδι στο παρελθόν, αναγκαστικά θα έχουμε να αντιμετωπίσουμε αμέτρητα παράδοξα στις ιστορίες μας. Γι ‘ αυτά τα παράδοξα όμως θα μιλήσουμε σε κάποιο επόμενο pop-corn maniac.

Μέχρι τότε, μπορείτε κι εσείς να ταξιδέψετε στο χρόνο , αλλά δυστυχώς με τον πιο βαρετό τρόπο…

Ταξιδεύοντας στο μέλλον με ταχύτητα 24 ώρες τη μέρα…
—————————————-­———————



—————————————-­———————
F A C E B O O K : https://www.facebook.com/Spoileralertgr

I N S T A G R A M: http://instagram.com/spoileralert_gr

T W I T T E R : https://twitter.com/SpoilerAlertgr (@SpoilerAlertgr )
—————————————-­———————

0 0 votes
Article Rating
Subscribe
Notify of

This site uses Akismet to reduce spam. Learn how your comment data is processed.

0 Comments
Inline Feedbacks
View all comments