“33 στροφές” του Canek Sanchez Guevara – review

Αυτό το βιβλίο μπορεί να αποδοθεί με μονάχα τρεις λέξεις δοσμένες σε ασύνδετο σχήμα: Κούβα, Guevara, Επανάσταση. Σίγουρα, βέβαια, οι συγκεκριμένες λέξεις δεν έχουν το νόημα που είχαν μερικές δεκαετίες πριν. Ο καιρός περνάει, οι καταστάσεις αλλάζουν και μαζί τους οι άνθρωποι. Άραγε, αν ζούσε ο γνωστός επαναστάτης θα ήταν περήφανος για την τροπή που πήρε η Επανάσταση; Θα έβλεπε ακόμα το κομμουνιστικό όραμα στα μάτια όλων εκείνων που φυτοζωούν (ψυχή και σώματι) από την πείνα και τον μαρασμό ή εκείνων που θαλασσοπνίγονται στην ύστατη προσπάθειά τους να φτάσουν στο αμερικανικό έδαφος; Δεν μπορούμε να ξέρουμε και δεν θα το μάθουμε ποτέ. Γνωρίζουμε μονάχα όσα είδαν τα μάτια του Canek Sánchez Guevara, εγγονού του Ernesto, μέσα από τις 33 στροφές, το χάρτινο διαμάντι που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Ίκαρος.

Ο Canek Sanchez Guevara γεννήθηκε το 1974 στην Αβάνα και είναι ο μοναχογιός της μεγαλύτερης κόρης του Ernesto Che Guevara. Πέρασε τα παιδικά του χρόνια σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες και στο Μεξικό, όπου διαμένει ακόμα και σήμερα μεγάλος μέρος της οικογένειάς του. Το 1984 επιστρέφει στην Κούβα και γρήγορα γίνεται μάρτυρας όλων όσων αργότερα θα τον εναντιώσουν με το καθεστώς των αδελφών Κάστρο. Το μικρό αγόρι που μεγαλώνει με τον μύθο του παππού του, αρχίζει να καταλαβαίνει πως μονάχα εύκολο δεν είναι να σηκώσει κανείς στις πλάτες του το οικογενειακό όνομα. Για τον λόγο αυτό αποφασίζει να γίνει και ο ίδιος επαναστάτης, απορρίπτει την στρατιωτική θέση που του προτείνουν και ενστερνίζεται την punk ιδεολογία. Παίζει κιθάρα, γράφει, φωτογραφίζει και ταυτόχρονα καταγγέλλει την καταστροφική για τον κουβανικό λαό πολιτική του Κάστρο. Στα μάτια του νέου η πείνα και η εξαθλίωση των αιματηρών χρόνων μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης δεν έχουν καμία σχέση με την απελευθερωτική Επανάσταση του ’61. Στα 22 του χρόνια αυτοεξορίζεται στο Μεξικό, όπου και παρέμεινε μέχρι τον θάνατό του, το 2015, από μόλυνση του αναπνευστικού συστήματος. Καθόλη τη διάρκεια της εξορίας του υπήρξε ενεργητικότατος συγγραφέας και συντάχτης, συντηρώντας τις ιδεολογικές του κατευθύνσεις και τα δριμέα Κατηγορώ του.

«Ατενίζει πάλι τη θάλασσα και ξαναπίνει απ’το μπουκάλι. Πίσω του, η πόλη -βρόμικη και ωραία και χαλασμένη• μπροστά του, η άβυσσος που υποδηλώνει την ήττα. Δεν είναι δίλημμα, δεν είναι καν αντίφαση, αλλά η βεβαιότητα πως αυτή η άβυσσος, αυτή η απομόνωση, μας καθορίζει και μας περιορίζει. Νικάμε την απομόνωσή μας, σκέφτεται, και η απομόνωσή μας μας νικάει. Το τείχος είναι η θάλασσα, το παραπέτασμα που μας προστατεύει και μας εγκλείει. Δεν υπάρχουν σύνορα• αυτά τα νερά είναι κάστρο και συρματοπλέγματα, χαράκωμα και κάτεργο, όρυγμα και καταπακτή. Αντιστεκόμαστε στην απομόνωση. Επιβιώνουμε με την επανάληψη.» (απόσπασμα από το βιβλίο)

Οι 33 Στροφές είναι το μοναδικό βιβλίο που κατάφερε να εκδώσει και σίγουρα είναι ένα από τα πιο ξεχωριστά της Λατινοαμερικάνικης λογοτεχνίας. Μέσα σε ένα ομιχλώδες αφηγητικά κλίμα μας παρουσιάζεται η ιστορία ενός χωρισμένου άνδρα που προσπαθεί να σταθεί στα πόδια του. Η πολιτική κατάσταση της χώρας του, της Κούβας, δεν τον ευνοεί. Μαζί με την δική του θολή καθημερινότητά, έρχεται να τον ρημάξει και η πολιτειακή ασυνειδησία. Είναι μάρτυς, με όλες τις έννοιες της λέξεως, όλων όσων συμβαίνουν μέσα και έξω από αυτόν. Φοβάται για το σήμερα, για το αύριο που αργεί να έρθει, για τα παιδιά στις σχεδίες, για το φαγητό που λιγοστεύει, για την κυβέρνηση που καταβροχθίζει τον λαό της μέρα με την μέρα. Ένας γρατζουνισμένος δίσκος που γυρίζει και γυρίζει στο ίδιο σημείο. Στη μοναξιά, στην απελπισία, στις τάσεις φυγής. Σε όσα λέγονται και σε όσα δε θα ειπωθούν ποτέ.

Ο Αχιλλέας Κυριακίδης έκανε, για ακόμα μια φορά, εξαιρετική δουλειά στη μετάφραση. Δεν είναι μόνο η μεταφορά των λέξεων που επιδίωξε και κατάφερε, αλλά ολόκληρης της αίσθησης του έργου. Δημιούργησε ένα μετάφρασμα δωρικό, στεγνό από καλλωπισμούς και ωραιοποιήσεις, όπως εξάλλου οφείλει να κάνει ένας μεταφραστής. Στο τέλος του βιβλίου βρίσκονται κάποιες ερμηνευτικές επεξηγήσεις και κάποια συμπληρωματικά σχόλια για τη ζωή και τα πολιτικά πιστεύω του Sanchez.

Ο Guevara δεν είναι ούτε ο πρώτος ούτε ο τελευταίος που καταγγέλλει την κατάσταση στην Κούβα. Αν θέλετε να διαβάσετε ωμές περιγραφές ενός υπό κατάρρευση κόσμου, ας προτιμήσετε τον Gutierrez. Στις 33 Στροφές, αν και η διάθρωση του συστήματος παραμένει κύριο θέμα, τα βλέμματα συγκεντρώνονται σε κάτι πιο βαρύ, πιο εσωτερικό. Στην απογοήτευση, στον θάνατο της ελπίδας και των προσδοκιών. Και αν με ρωτήσει ποτέ κανείς, αυτός ο θάνατος είναι πολύ χειρότερος από τον βιολογικό.