Dunkirk – review

Η Δουνκέρκη δεν είναι πολεμική ταινία. Είναι μια ταινία επιβίωσης. Ο πόλεμος είναι η αφορμή, ο καμβάς πάνω στον οποίο ξεδιπλώνεται η ιστορία που θέλει να διηγηθεί ο Νόλαν. Είναι σα να είδε ο σκηνοθέτης τις ταινίες για τον Β’ ΠΠ και να είπε “να τι δεν θα κάνω”.

Η Δουνκέρκη είναι, όπως και το ιστορικό γεγονός της εκκένωσης τον Ιούνιο του 1940, της οικείας παραλίας από τους Βρετανούς στρατιώτες -δευτερευόντως Γάλλοι και λοιποί συμμάχοι- μια οπισθοχώρηση, μια σχεδόν πανωλεθρία, μια ταινία γεμάτη αντιθέσεις. Ενώ είναι πολιτικά ορθή- μην αποκαλώντας τους Γερμανούς, Γερμανούς, τονίζει την εθνική υπερηφάνεια των Βρετανών, εξυψώνει και εξιδανικεύει το “βρετανικό πνεύμα” – Never Surrender/We Will fight them on the beaches-, αφενός πατάει πάνω στην κλασική δομή μιας ταινίας του είδους, ζητώντας το συναίσθημα από τον θεατή -όχι όμως εκβιάζοντάς το, όπως ο Σπίλμπεργκ στις δικές του για το Β’ ΠΠ ταινίες, όπου εκεί το αμερικανικό πνεύμα είναι Leave no man behind- αφετέρου απομακρύνεται από την παραδοσιακή πολεμική ταινία. Ενώ είναι κυνική και ρεαλιστική ως προς το χάος του πολέμου και τα άγρια ένστικτα των ανθρώπων, όταν προσπαθούν να σωθούν από την καταστροφή, παραμένει βαθιά συναισθηματική, ηθική και ηρωική αν και από τους ήρωές της ελάχιστοι έχουν ονόματα. Ενώ είναι μια καθαρά επική και μαξιμαλιστική ταινία – μουσική, πλάνα, εύρος και έκταση της ιστορίας του, καλύπτοντας το μεγαλύτερο μέρος της διαδικασίας της εκκένωσης τόσο από αέρα, από τη θάλασσα και από την παραλία- η δομή της είναι μινιμαλιστική, ο διάλογος είναι ελάχιστος, στα απολύτως απαραίτητα για να καταλάβει ο θεατής -είναι αποκαλυπτικό πως ο Νόλαν αρχικά δεν ήθελε καθόλου σενάριο και διαλόγους για το φιλμ- χωρίς να ξοδεύεται σε μάχες, θεωρεί ως δεδομένο πως έχεις δει τις άλλες πολεμικές ταινίες που παρουσιάζουν τη διαδικασία της λήψης αποφάσεων, των συρράξεων κ.λπ. Ενώ διηγείται την εθνική προσπάθεια των Βρετανών να σώσουν τους στρατιώτες τους επικεντρώνεται και μας δείχνει τις προσωπικές αποφάσεις και τα ηθικά διλήμματα των ανθρώπων που συμμετέχουν σε αυτήν.

Η Δουνκέρκη είναι μια χαρακτηριστική Νολαν-ική ταινία, δεν υπάρχει καμία αμφιβολία γι’ αυτό. Όπως επίσης ότι είναι μια πάρα πολύ καλή, μοντέρνα, δυνατή, εγκεφαλική και μια ταινία που δεν πρέπει να χάσεις. Με τον Νόλαν έχω μια συγκρατημένη αισιοδοξία γιατί οι διθύραμβοι για τις τανίες του είναι λιγάκι παραφουσκωμένοι. Σίγουρα η Δουνκέρκη έχει όλους τους Νολανικούς μαννιερισμούς (το νερό και ο κίνδυνος πνιγμού, η μάχη ενάντια στον χρόνο που τελειώνει, η χυδαιότητα της μάζας κλπ) αλλά και αρκετά ελαττωματάκια.

Ο Νόλαν αδιαφορεί για τη γραμμική αφήγηση, την ευθεία γραμμή για να πεις την ιστορία σου αλλά του αρέσει να περιπλέκει τους χρόνους που εξελίσσονται οι ιστορίες του, να διαστέλλονται και να συστέλλονται ανάλογα με το τι θέλει να παρουσιάσει (βλ. Inception και Memento), όμως εδώ αυτό το τέχνασμα αφαιρεί από το χτίσιμο του συναισθήματος και όταν έρχεται η πρώτη κορυφαία στιγμή, να φαίνεται πως ο σκηνοθέτης το έχει κλέψει και δεν το δούλεψε. Έχει κάποιες στιγμές που είτε είναι καλές στη σύλληψή τους αλλά υπερβολικές στην εκτέλεσή τους -στο σημείο που να σε ξενίζουν- είτε άσχετες σε σχέση με το υπόλοιπο της ταινίας.

Βλέποντας τη Δουνκέρκη κάτι κερδίζεις και κάτι χάνεις. Αυτό που χάνεις είναι το πολεμικό κομμάτι του ιστορικού γεγονότος και ποια η σημασία του -πέρα από το we shall fight them on the beaches- αλλά κερδίζεις μια άλλη οπτική πάνω στην έννοια του ηρωισμού και της νίκης. Νever surrender. Κυρίως όμως πως μερικές φορές το All we did is survive είναι  η υπέρτατη νίκη. Η επιχείρηση Dynamo, δηλαδή η επιτυχής εκκένωση των Βρετανικών δυνάμεων μαζί με λίγους Γάλλους από την παραλία της πόλης της Δουνκέρκης στη Βόρεια Γαλλία ίσως να έκκρινε την έκβαση του πολέμου υπέρ των Συμμάχων, πάντως σίγουρα κράτησε τη Βρετανία ζωντανή στον πόλεμο και έδωσε σε όλους “το θαύμα της Δουνκέρκης”.

υ.γ. Ο Νόλαν άκουσε τις κραυγές αγωνίας μου και η ΚΑΤΑΠΛΗΚΤΙΚΗ, ΥΠΕΡΚΟΣΜΙΑ, ΑΝΕΠΑΝΑΛΗΠΤΗ μουσική του Hans Zimmer είναι συνοδευτική, χωρίς να σου παίρνει τα αυτιά (βλ. Interstellar) και η μισή γοητεία της ταινίας. Η άλλη μισή είναι ο Harry Styles των One Direction. (υπερβάλλω προφανώς μεν είναι πολύ καλός δε)
υ.γ.2 Υπάρχουν ιστορικές ανακρίβειες και παραλείψεις (ο ρόλος και η αυτοθυσία των Γάλλων), αναμενόμενα αλλά η ταινία είναι ικανοποιητικά ρεαλιστική και αυθεντική.
υ.γ.3 Η εκκένωση της Δουνκέρκης έχει αποδοθεί ξανά στο σινεμά με έναν άλλο ίσως λίγο πιο ρεαλιστικό και κινηματογραφικά εξίσου μαγευτικό τρόπο στην ταινία Αttonement.