Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών: Η Συντροφιά του Δαχτυλιδιού | Fantasy Series #10.1

Artwork από την Sara Kipin

Σε προηγούμενα installments του Fantasy Series, είχαμε αναφερθεί αρκετές φορές στον Tolkien και στην επιρροή του, που είναι εμφανής στην λογοτεχνία του φανταστικού ακόμη και σήμερα. Από μιμητές, μέχρι “επαναστάτες” που προσπαθούν να σπάσουν τα κλισέ που ο ίδιος άθελά του δημιούργησε, οι περισσότεροι συγγραφείς fantasy θα συγκριθούν σε κάποια φάση της καριέρας τους με το σημείο αναφοράς που είναι ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών.

Για να είμαστε σαφείς, βέβαια, ο Tolkien δεν δημιούργησε το fantasy. Χαρακτήρες όπως ο Conan ο Βάρβαρος ταξίδευαν σε φανταστικές πόλεις και πολεμούσαν με τέρατα στις σελίδες των pulp περιοδικών από τις αρχές του 20ου αιώνα και, ανάλογα με το πώς ορίζουμε το είδος του Φανταστικού, η αναζήτηση της πρώτης εμφάνισής του μπορεί να μας πάει μέχρι τον Λουκιανό ή και τον Όμηρο.

Ο Tolkien όμως ήταν αυτός που έδωσε στο fantasy το κύρος ενός ακαδημαϊκού, απομακρύνοντάς το από τα κακής φήμης pulps, αλλά και καθιέρωσε τον τόνο που οι περισσότεροι αναγνώστες αναγνωρίζουν ως φανταστική λογοτεχνία, πράγμα που τον καθιστά τον βασικό υπαίτιο που τόσα πολλά fantasy βιβλία ασχολούνται με νάνους και ξωτικά που ταξιδεύουν σε αμιγώς αγγλοσαξονικά βουνά και λαγκάδια.

Εφόσον, λοιπόν, το Fantasy Series έφτασε αισίως τα δέκα άρθρα, είναι μια πολύ καλή στιγμή να μιλήσουμε για το Mûmak στο δωμάτιο και να δούμε αν η πολυδιαβασμένη τριλογία μπορεί να σταθεί απέναντι σε σύγχρονα βιβλία του είδους ή αν είναι η ιστορική της αξία αυτή που την κάνει τελικά να επιβιώνει.

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ TOLKIEN

Το πρώτο πράγμα που συνειδητοποιεί ο καλομαθημένος από τα σύγχρονα media αναγνώστης που πιάνει στα χέρια του την Συντροφιά του Δαχτυλιδιού, είναι πως κυλάει αργά. Πολύ αργά. Ιδίως για τις γενιές που ήρθαν σε επαφή με τον κόσμο της Μέσης-Γης πρώτα μέσω των ταινιών του Peter Jackson, δεν είναι περίεργο που οι εκατό σελίδες που ξοδεύει το βιβλίο στην περιγραφή της ζωής στο Σάιρ είναι αρκετές για να αποθαρρύνουν έναν αναγνώστη από το να διαβάσει παρακάτω.

Η εποχή στην οποία γράφτηκε ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών (μεταξύ 1938 και 1949) παίζει σίγουρα τον ρόλο της σε αυτόν τον αργό ρυθμό, αλλά υπάρχει και ένας ακόμη σημαντικός παράγοντας, που συχνά παραβλέπεται: Ο Tolkien δεν ήταν επαγγελματίας συγγραφέας και ούτε επιδίωξε ποτέ να γίνει. Το Hobbit ήταν ένα παραμύθι που διάβαζε στα παιδιά του. Ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών ξεκίνησε να γράφεται ως sequel, αλλά στην πορεία η ιστορία μεγάλωσε, σοβάρεψε και φιλοξένησε στις σελίδες της την εκτενή μυθολογία της Μέσης-Γης, που είχε ξεκινήσει να δημιουργεί στα χαρακώματα του Α’ Παγκοσμίου Πολέμου, ως backround για τις φανταστικές του γλώσσες (οι οποίες προϋπήρχαν του κόσμου).

Με λίγα λόγια, η Μέση-Γη δημιουργήθηκε ως φόντο για ένα γλωσσολογικό παιχνίδι και όχι για να εξηπηρετήσει την πλοκή μιας σειράς από best-sellers.

Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να μετρηθεί ως θετικό, ειδικά από όσους πιστεύουν ότι κάνει το έργο του Tolkien πιο “αυθεντικό”, εφόσον έγραφε για τον εαυτό του και όχι για την ικανοποίηση του κοινού. Έχει όμως ως αποτέλεσμα ο Άρχοντας των Δαχτυλιδιών να μοιάζει, από πολλές απόψεις, με μισοτελειωμένο draft, παρά με ολοκληρωμένο έργο, αφού κουβαλά δομικά προβλήματα που ένας “εμπορικός” συγγραφέας δε θα τολμούσε να συμπεριλάβει στο βιβλίο του.

Ολόκληρα subplots (όπως ο Tom Bombadil), που αναλώνουν σελίδες χωρίς να εξυπηρετούν την πλοκή σε τίποτα, είναι ιδανικό παράδειγμα του πώς ο Tolkien έστρεφε το ενδιαφέρον του σε στοιχεία της ιστορίας που είχαν προσωπική σημασία για τον ίδιο (ο Tom ήταν εμπνευσμένος από μια κούκλα των παιδιών του), αλλά απολύτως καμία για τον αναγνώστη και για τη ροή της πλοκής.

ΜΑΓΟΙ, ΣΠΑΘΙΑ ΚΑΙ ΔΑΧΤΥΛΙΔΙΑ

Εκεί όμως που η ατελής δομή και οι αχρείαστα μεγάλες περιγραφές κάνουν τον Άρχοντα των Δαχτυλιδιών να μοιάζει παρωχημένος, το περιεχόμενό του έρχεται για να αποδείξει το αντίθετο.

Γιατί, μπορεί ο Tolkien να μην ήταν επαγγελματίας συγγραφέας, αλλά σίγουρα δεν ήταν άσχετος με αυτό που έκανε. Οι ευρύτατες γνώσεις του σχετικά με τις παραδόσεις των λαών της Βόρειας Ευρώπης, εμπλουτίζουν τον κόσμο του με μια τεράστια γκάμα συμβόλων και αρχετύπων που συναντάμε στους μύθους. Άλλωστε ένας από τους στόχους του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών, σύμφωνα πάντα με τον Tolkien, ήταν να δημιουργήσει ένα σύνολο ιστοριών που θα αντικαθιστούσαν τη, χαμένη στο χρόνο, βρετανική μυθολογία.

Η πλοκή αφορά έναν αφανή αστό που αναγκάζεται να εγκαταλείψει την ηρεμία του σπιτιού του, όταν έρχεται στην κατοχή του ένα επικίνδυνο μαγικό δαχτυλίδι. Υπό την καθοδήγηση ενός σοφού μάγου και με την υποστήριξη των φίλων του ξεκινά ένα ταξίδι για να σώσει τον κόσμο.

Το ότι η ιστορία του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών μας είναι τόσο γνώριμη που δεν αξίζει καν να μπούμε σε περισσότερες λεπτομέρειες, οφείλεται όχι μόνο στην αναγνωρισιμότητα του έργου του Tolkien, αλλά και στο ότι χρησιμοποιεί αρχέτυπα τα οποία είναι ευρέως διαδεδομένα στην αφήγηση ιστοριών, ανεξαρτήτως εποχής, είδους, ή χώρας προέλευσης. Τα πανίσχυρα μαγικά αντικείμενα, οι σοφοί μεντορες και οι άσημοι πρωταγωνιστές που καλούνται να σώσουν τον κόσμο είναι φίγουρες που καταλαμβάνουν χώρο στο συλλογικό υποσυνείδητο και ευθύνονται σε πολύ μεγάλο βαθμό για την επιτυχία του Άρχοντα των Δαχτυλιδιών.

Η Συντροφιά του Δαχτυλιδιού τελειώνει αφήνοντας του πρωταγωνιστές μας στα μισά μιας μεγάλης σειράς δοκιμασιών. Είναι λοιπόν ένα καλό σημείο να κάνουμε κι εμείς το ίδιο και να μιλήσουμε για αυτές τις δοκιμασίες στο δεύτερο μέρος του review, για τους Δύο Πύργους…

Διαβάστε το Fantasy Series #9

Διαβάστε το Fantasy Series #10.2